The Schoolboy - แวนโก๊ะใช้สีอะไรบ้างเขียนภาพนี้

ปกติเวลาที่นึกถึงวินเซนส์ แวนโก๊ะ ส่วนใหญ่เราจะนึกถึงภาพดอกทานตะวัน(Sunflower) เป็นอย่างแรก หรือไม่อย่างนั้นก็ต้องเป็นภาพราตรีประดับดาว (Starry night) แต่แวนโก๊ะมีภาพเขียนอื่นๆ อีกเยอะแยะเลย ผู้เขียนได้อ่านบทความทางวิชาการเรื่องหนึ่งเกี่ยวกับสีบนภาพเขียนของแวนโก๊ะ ซึ่งไม่ใช่ภาพที่เราคุ้นเคยอย่างภาาพอกทานตะวัน หรือราตรีประดับดาว แต่เป็นภาพเด็กผู้ชายสวมเสื้อสีฟ้าบนพื้นหลังสีแดงส้มที่มีชื่อว่า "The schoolboy" ภาพนี้มีขนาด 63.5 x 54 เซนติเมตร แวนโก๊ะเขียนภาพนี้ในปี 1888 ในช่วงที่เขาอาศัยอยู่ในอาร์ลส์ (Arles) ภาพนี้เป็นเสมือนตัวแทนของคามิลล์ รูแลง (Camille Roulin) ลูกชายของบุรุษไปรษณีย์เมืองอาร์ลส์ ชื่อโจเซฟ รูแลง (Joseph Roulin) ซึ่งแวนโก๊ะยังได้วาดภาพเขาไว้หลายภาพ

 

ภาพ The schoolboy นี้มีสีสันสดใสโดดเด่นด้วยความขัดแย้งของสีที่ศิลปินใช้ พื้นหลังสีแดงอมส้ม สีส้ม เสื้อสีน้ำเงิน แล้วยังมีเก้าอี้สีเหลือง แทบทุกสีล้วนแล้วแต่เป็นแม่สี

 

สงสัยหรือไม่ว่าแวนโก๊ะ ใช้สีอะไรบ้างเขียนภาพนี้ 

เราสามารถวิเคราะห์สีบนภาพเขียนได้หลายวิธี แต่วิธีที่เป็นที่นิยมเพราะไม่จำเป็นต้องสัมผัสภาพหรือเก็บตัวอย่าง คือการใช้การเครื่องมือที่เรียกว่า X-Ray Fluorescence (XRF)  อย่างที่เคยเขียนไปบ้างแล้วก่อนหน้านี้ เวลาได้ยินคำว่า X-Ray คนมักจะเข้าใจว่าเป็นการ X-Ray แบบที่โรงพยาบาลใช้ เทคนิคนี้ใช้พลังงานจากรังสีเอกซ์เช่นกัน แต่ไม่ใช่ X-Ray แบบที่โรงพยาบาล 

หลักการทำงานอธิบายแบบเข้าใจได้ง่ายๆ ของเครื่อง XRF นี้คือการยิงรังสีเอกซ์ลงไปบนตัวอย่าง (ในที่นี้คือสีบนภาพเขียน) แล้วทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของระดับพลังงานในอะตอมของธาตุที่เป็นองค์ประกอบของสีนั้นๆ และมีการส่งพลังงานจำเพาะกลับมาที่ตัวเครื่องวัด พลังงานจำเพาะดังกล่าวนี้จะบ่งชี้ว่าให้รู้ว่าเป็นของธาตุตัวไหน เมื่อรู้ธาตุก็นำไปวิเคราะห์ต่อได้ว่าเป็นธาตุที่น่าจะเป็นของสีอะไร 

สีแดงส้มบนพื้นหลังแแวนโก๊ะใช้สีแดง vermillion ผสมกับสีแดง red ochre ส่วนสีส้มบนพื้นหลังนั้นเป็นสีส้ม chrome orange ในขณะที่สีเหลืองของเก้าอี้คือ chrome yellow ส่วนหมวกที่เรามองเห็นว่าเหมือนจะเป็นสีดำ แต่จริงๆ เป็นสีที่ถูกผสมด้วยสีอื่นๆในภาพ พบว่าเป็นการผสมของสีน้ำเงิน (prussian blue) สีแดง (vermillion) สีเขียว (emerald green) และสีเหลือง (chrome yellow) หรือ สีส้ม (chrome orange) ที่ต้องใช้คำว่า "หรือ" เพราะสองสีนี้มีธาตุที่เหมือนกันเป็นองค์ประกอบ

สีแดง vermillion (HgS) เมื่อพิจารณาจากโครงสร้างโมเลกุลที่มีปรอท (Hg) เป็นองค์ประกอบ ในการวิเคราะห์ด้วยเทคนคิ XRF นี้จะต้องพบสัญญาณของธาตุปรอท (Hg) อย่างชัดเจน  ในขณะที่สีแดง red ochre (Fe₂O₃) ซึ่งมีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบก็จะต้องพบสัญญาณของธาตุเหล็ก (Fe) ส่วนสีส้ม chrome orange (PbCrO₄.Pb(OH)₂) จะต้องพบทั้งตะกั่ว (Pb) และโครเมียม (Cr) อยู่ด้วยกัน

 

สีเหลือง chrome yellow ซึ่งคือ lead chromate (PbCrO_4⁾ หรือ lead chromate และ lead sulfate (PbCrO₄ · PbSO₄) เพราะฉะนั้นผลของการวิเคราะห์สีเหลืองด้วยเทคนิค XRF นี้ก็จะต้องพบธาตุตะกั่ว (Pb) และโครเมียม (Cr) อยู่ด้วยกันเช่นเดียวกับสีส้ม 

 

ส่วนสีเสื้อที่เราเห็นเป็นสีฟ้าๆ น้ำเงินๆ เมื่อมองด้วยตาเราคิดว่าน่าจะเป็นเป็นสีน้ำเงินที่มีสีขาวผสมอยู่ด้วยด้วย ซึ่งก็เป็นจริงดังนั้น สีเสื้อของเด็กผู้ชายนั้นมาจากการผสมกันของสีน้ำเงิน Prussian blue กับสีขาว Zinc white

สีน้ำเงิน prussian นี้มีธาตุเหล็ก (Fe) เป็นองค์ประกอบ  ในขณะที่สีขาว zinc white มีสังกะสีเป็นองค์ประกอบ (ZnO) นอกจากสองสีนี้แล้วยังมีส่วนผสมสีเขียว Emerald green ( copper (II)-acetoarsenite: 3Cu(AsO₂)₂·Cu(CH₃COO)₂) ผสมอยู่ด้วย   ซึ่งเราทราบได้จากการพบสัญญาณของธาตุเหล็ก (Fe), สังกะสี (Zn), ทองแดง (Cu) และ สารหนู (As)

 

สนุกสนานเลยใช่มั๊ยคะ เพราะว่าสีที่เราเห็นบนภาพเขียนส่วนใหญ่ของศิลปินนั้น ไม่ได้มากจากสารสีตัวเดียวหรือจากสีหลอดเดียว แต่มาจากหลายๆ สีผสมกัน แต่ที่น่าสนุกว่านั้นคือยิ่งเป็นสีสมัยใหม่ที่ผู้ผลิตต้องการทำการตลาดให้มากขึ้น ศิลปินมีสีให้เลือกมากขึ้น ในสีหลอดเดียวยังถูกผสมจากสารสีหลายๆ ตัว 

สีที่รู้ก็เป็นอีกวิธีที่ช่วยบอกได้ว่าเป็นงานดั้งเดิมหรืองานวาดขึ้นใหม่ เป็นงานของศิลปินจริงๆ หรืองานทำเหมือน ถ้าวันหนึ่งมีภาพที่มีสีและสไตล์เดียวกันกับภาพของศิลปินที่เราชื่นชอบ แต่เราก็ไม่แน่ใจว่าวาดโดยศิลปินท่านนั้นหรือไม่ การวิเคราะห์ทางวิทยาศาสตร์ลักษณะนี้จะช่วยหาคำตอบอีกทางหนึ่ง 

 

วิทยาศาสตร์ช่วยให้รู้จักและเข้าใจศิลปะได้มากยิ่งขึ้น